Başlı Başına Bir Kültür: RAKI

Sofra dendiğinde, beyaz örtülerle giydirilmiş, üzerinde birkaç meze ve buz gibi rakı olan bir masa geliyor benim aklıma. Kristal bardakların şıkırdadığı masanın etrafında kahkaha atan ya da küçük inci taneleri döken insanlar var. Fasılla, muhabbetle yiyorlar yemeklerini… Ben en çok böyle sofraları seviyorum işte. Sadece karın doyurmak için oturulmamış, yemek servisinin bile bir seremoniyle yapıldığı, insanların bir kenarına ilişirken zevk aldığı…

Ben Ekşi Sözlük’teki hislicocuk. Bu blog’un yeni yazarıyım ve bir rakı sofrası adamı olarak ilk yazımı rakıya ve rakı sofrasına ayırdım.



Rakı kelimesinin etimolojik gelişimi açısından kesin bir kanıya varılmamıştır. Bazı kaynaklar Arapça’daki arak kelimesinden, bazıları razaki üzümünden, bazılarıysa kımızdan elde edilen Arika’dan geldiğinden bahseder.

Rakının çıkış noktasıyla ilgili net bir bilgi olmasa da, tüm Dünya’nın kabul ettiği bir gerçek vardır ki; rakı, ilk kez Osmanlı topraklarında üretilmiş bir Türk içkisidir. Birçok ülkede benzerleri bulunan rakının en bilinen türü Türk Rakı’sıdır(Turkish Raki). Diğer ülkelerde üretiliyor olsa bile üretim şeklini günümüzde dahi Türk Gıda Kodeksi belirlemektedir.

Bu ansiklopedik bilgilerden sonra, gelelim işin zevkli kısmına.

Rakı, pek çok içkiden farklı olarak kendi kültürünü oluşturmuştur. Bu kültür o kadar sağlam temeller üzerinde yükselmiştir ki, rakıya da içene de saygı duyulur toplumumuzda. Rakı, ağırlığı olan, içene kendi kurallarını sunan, beyefendi olduğu gibi hafiften de kabadayı bir içkidir. Yanında yenecek yemekleri, dinlenecek müzikleri bile seçmiştir zamanında. O kadar ki, bir yenilik yapmak istediğimizde önce bir düşünürüz; “bu rakı sofrasında yenir mi?”. Sakil gelir alışılmış olmayan.

Böyle geniş bir kültüre sahip olunca, kendine has kuralları olmaması beklenemez tabi ki. Ben de bildiklerimi sizinle paylaşayım isterim.

- Rakı içmeye başlamadan önce fazla abartılmadan ana yemek yenir. Rakı ve mezeye altlık oluşturulur. Rakı, şarap gibi yemekle içilen bir içki değildir. Yemek rakıya eşlik etmek isterse kendi bilir, ama rakı sadece muhabbete eşlik eder.
- Yemekle beraber bol sarımsaklı ve naneli susuz cacık yemek rakının bünyedeki etkisini en mükemmel hale getirecektir.
- Rakıyı masanın en küçüğü ve mümkünse erkeği servis eder. Bu kişiye saki denir.
- Rakı servisine en büyükten başlanır.
- Herkese nasıl içeceği sorulur, rakıları öyle doldurulur.
- Göz yaşı, kapak, tek, pavyon dublesi, duble, domuz sıkısı ve sek gibi terimler rakı – su oranını belirtir.
- Tüm rakılar servis edildikten sonra, rakıyı içmek için masanın en büyüğünün ya da onun işaret ettiği kişinin kadeh kaldırması beklenir.
- Kadeh tokuşturulurken küçük büyüğün, erkek kadının kadehinin altına vurur. Bu bir saygı ifadesidir.
- Kadehleri tokuşturduktan sonra kadehi bir de masaya vurmak sakiye saygı ve teşekkür ifadesidir. Bu hareket, kimilerince masada olmayanları anmak için de yapılır.
- Rakı masasında en önemli husus saygıdır. Rakı beyefendi içkisidir. Sarhoş olup masa dağıtmak, kavga çıkarmak, etrafa rahatsızlık vermek rakı içene yakışmaz.
- Meze doymak için değil, rakıya eşlik etsin diye yenir.
- Rakı masasında başka alkollü içki içilmez.
- Musiki rakı sofrasının zevkini katlar, arttırır.
- Muhabbet en önemli mezedir. Fakat rakı sofrasında hep aynı konu konuşulmaz, konuşanın anlattıkları didiklenmez. Sık sık konu değiştirilir.
- Şişede kalan rakı son damlasına kadar eşit dağıtılır.
- Masaya oturan beyler ve bayanlar oturdukları gibi kalkarlar. Körkütük sarhoş olmak, kalkarken yalpalamak, ne dediğini bilmeden konuşmak rakı içine yakışmayan bir başka husustur.
- Rakı sofrasında en son, gerekirse, Türk kahvesi ya da işkembe çorbası içilerek alkolün etkisi azaltılır.

Bunlar rakı kültürünün kendiliğinden oluşan kuralları. Şimdi ben kendi fikirlerime geçiyorum.

Günümüzde pek çok rakı markası var. Benim favorilerim Yeni Rakı ve Efe Yaş Üzüm Rakısı. Yeni Rakı biraz daha sert, hatta acımsıdır. Efe Yaş Üzüm ise aromalı ve daha yumuşak. Mest Rakı, şişesi gibi zarif, yumuşak bir rakıdır. Rakı seven kadınlar için üretildiği, hatta şişesinin bile buna uygun tasarlandığı söylenir. Haklı da olabilirler. Burgaz Rakı da içimi güzel sayılabilecek olmasına rağmen, ancak diğer üçünden sonraki tercihim olabilir. Ha bir de Tekirdağ Altın Seri var ki, ben pek ısınamasam da seveni çoktur.

Rakı servisinde sıra da önemlidir. Kadehe önce rakı, sonra su, en son dam buz konur. Aslında eridikçe tadını değiştireceği için buz konmaması daha yerindedir. Ayrıca rakının soğuk içilmesi tadının daha iyi alınmasını sağlar. (Bu paragraf 27.09.10 tarihinde düzeltilmiştir.)

Benim gözümde rakının iki ana mezesi vardır; beyaz peynir ve kavun. Henüz rakıya bu ikiliden daha çok yakışan bir mezeye rastlamadım. Tabii peynir mümkünse Ezine olmalı, şöyle iyisinden. Üzerine biraz zeytinyağı gezdirilip kırmızıbiber ve kekik serpilmeli. Kavun da biraz ballanmış ve soğutulmuş olmalı.

Bence bu kadarı rakının yanına yeter ama illa ki dahasını istiyorum derseniz, rakı masasına yakışan pek çok meze barındırır Türk mutfağı. Haydari, gavurdağı salatası, acılı ezme, kısır, zeytinyağlı yaprak sarması, zeytinyağlı dolma, patates salatası, yoğurtlu havuç salatası, yoğurtlu közlenmiş patlıcan, tarator, tarama, çiroz salatası, muhammara, humus, şakşuka, paçanga böreği, kızarmış ekmek-tereyağı, midye tava, midye dolma, fava, közlenmiş kırmızıbiber ve roka salatası rakı sofrasının tanıdık mezeleridir.

Rakıyla yenen ana yemekler de yok değildir elbette. Balık, ızgara et ya da rakının tadını bastırmayacak yemekler rakıyla beraber yenebilir. Rakıyla balığın uyumundan kimse bir kural uğruna vazgeçemez zaten.

Rakı sefasından sonra ise, alışılagelen bol sarımsaklı işkembe çorbası içmek olsa da, ben Türk kahvesi eşliğinde kuru un helvasını denemenizi tavsiye ederim.

Aslında bir de rakı masasında dinlenebilecek müziklerden bahsetmek lazım, ama o konumuzun biraz fazla dışında.

Yorumlar

  1. ben bazı anlatılarda geçen "acı su" deyimini hep "acı kahve" gibi düşünürdüm. acı suyun rakı olduğunu anladığımda şaşırmıştım.

    YanıtlaSil
  2. bakın bunu bilmiyordum. hafızama kazıdım. ;)

    YanıtlaSil
  3. Rakı servisi yapılırken önce rakı sonra su en son olarak buz konur. Zira Sudan önce konacak olan buz rakının içinde kristalleşerek tadını acımsı hale getirir

    YanıtlaSil
  4. bunu tekrar araştırdım ben, düzeltiyorum hemen. teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  5. http://rakiyapalim.blogspot.com.tr/ adresinde evde rakı yapımı hakkında bilgi edinebilirsiniz :)

    YanıtlaSil

Yorum Gönder